21 lutego na całym świecie świętuje się Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Został on ustanowiony przez UNESCO 17 listopada 1999 roku. Samo ustanowienie tego święta nie byłoby niczym nad wyraz specjalnym ? wszak mamy wiele różnych, mniejszych i większych, ?świąt?, które nam o czymś przypominają ? gdyby nie to, że wynikło ono z zamieszek, które miały miejsce w 1952 roku. Wtedy to pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji mającej na celu uświadomienie społeczności statusu języka bengalskiego.
Niektóre języki są silne i mają ugruntowaną pozycję na świecie ? jak angielski czy hiszpański. Inne ? m.in. irlandzki albo białoruski ? wydają się niszowe, a niewielu ludzi ma świadomość ich naturalnego istnienia. W Irlandii bowiem zamiast języka irlandzkiego używa się lokalnej wersji języka angielskiego, a na Białorusi oficjalnym językiem urzędowym jest język rosyjski, jako dominujący język dawnego Związku Radzieckiego. Ta ludzka nieświadomość prowadzi do konieczności ciągłego przypominania im o ich języku ojczystym oraz dbania o jego wartość.
Jeszcze inne języki ? jak np. kaszubski, który był zaledwie dialektem języka polskiego ? zyskują znaczenie regionalne i stają się pełnoprawnymi językami urzędowymi używanymi w danej społeczności i na danym terenie.
Już od 4 lat w Poznaniu ? w przededniu Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego ? odbywa się debata językoznawcza, podczas której poruszane są różne zagadnienia związane z polszczyzną i jej różnorodnością. Wszystko zaczęło się w 2017 roku, kiedy Centrum Kultury Zamek w Poznaniu postanowiło przejąć organizację Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego w Polsce i zgromadził ogromną widownię ? wraz z siedmioma znaczącymi w polskim środowisku akademickim i medialnym osobistościami jako panelistami.
Sukces wydarzenia utwierdził organizatorów w przekonaniu, że wydarzenie to odgrywa ważną rolę w polskiej społeczności, i przyczynił się do organizacji drugiej ? rok później ? debaty, następnie trzeciej, w 2019 roku, aż w końcu, kilka dni temu, czwartej.
Tematy poruszane podczas spotkania oscylują wokół wielu zagadnień nurtujących zarówno Polaków jako rodowitych użytkowników polszczyzny, jak i środowisko naukowe, mające na co dzień do czynienia z językiem jako żywym tworem podlegającym badaniom i przekształceniom w związku z pełnionymi funkcjami.
Do tej pory omówione zostały takie zagadnienia, jak ?polszczyzna ludzi myślących?, wzorce polszczyzny, język i demokracja oraz język a wykluczenie. Mówiono o tym, co polszczyznę różnicuje, jak język się zmienia, co wpływa na zmiany znaczeń różnych słów, kim jest językowy autorytet, jaki jest związek języka z polityką i władzą. W końcu ? w jaki sposób, używając języka, różnicujemy samo społeczeństwo, oceniamy je bądź wręcz wykluczamy z niego pewne grupy.
W ostatnich latach pojawiło się wiele debat i wydarzeń mających na celu dyskusję o współczesnej polszczyźnie, wciąż powstają też nowe prace i badania poruszające najnowsze absorbujące nas zagadnienia, np. używanie feminatywów czy dotyczące językowego obrazu świata. Wszystko to sprawia, że nie tylko badacze poloniści, ale i sami użytkownicy języka odczuwają potrzebę zrozumienia, co się dzieje i z jakim językiem mają do czynienia. Przede wszystkim jednak ? jak to, co mówimy, może stanowić o nas jako ludziach żyjących w określonym społeczeństwie.
Wydaje się zatem, że Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego jest czymś więcej niż zwyczajnym dniem ?czegoś? (mamy m.in. Dzień bez Samochodu czy Dzień Kota, które nie mają ogólnopolskiego znaczenia i nie są celebrowane). To dzień, w którym w sposób szczególny uświadamiamy sobie, kim jesteśmy, jak mówimy i przede wszystkim jaki jest nasz obraz świata (wynikający z ukształtowania języka, którym się posługujemy: jego struktury gramatycznej i znaczenia słów).
Mamy nadzieję, że z roku na rok coraz więcej Polaków będzie dostrzegało potrzebę obchodzenia tego święta, aby wyrazić swoją polskość i dbałość o ojczystą mowę.
* Fotografie: M. Kaczyński / CK ZAMEK
Dodaj komentarz